|
Roma atasemiliterine göre Çanakkale'ye yapılan saldırının sebeplerinin Rusya'nın Müttefiklerden silah ihtiyacını karşılamak ve buğdayını Boğazlar yoluyla ihraç etmek; İngiltere’nin de Boğazları ele geçirerek İtalya, Yunanistan ve Romanya gibi tarafsız devletleri yanına çekip Osmanlı'yı barışa zorlamak ve Osmanlı Ordusu'nun Mısır'ı tehdit etmesini önlemek olduğu
Osmanlı Ordu-yu
Hümayunu
Başkumandanlığı Vekâleti
Şube: 2
Numara: 8824
Roma Atasemiliterliği'nden vârid olan
20 Mart sene 1331 tarihli tahrîrâtın sûretidir.
Çanakkale'ye karsı yapılan taarruzun esbâbına dair şimdiye kadar elde edilen malûmât biri siyasî ve idârî ve diğeri askerî olmak üzere ber-vech-i âtî hulâsa olunabilir: Rusya Maliye Nâzırı Bark ile İngiltere ve Fransa Maliye nâzırlarının Paris'de akdeyledikleri malûm olan meclisde Bark, Rusya'nın müttefikleri ile beraber on beş milyarlık bir istikrâz akdi arzu ve mecburiyetinde bulunduğunu ileri sürmüş ve fakat bu fikir hâssaten İngiltere Maliye Nâzırı Lloyd George tarafından reddedilmisdir. Bunun üzerine Rusya maliye nâzırı hitâm-ı harbe kadar Rusya'nın Amerika, İngiltere ve Fransa'dan alacağı malzeme-i harbiye ve techîzât-ı sâire bedelinin İngiltere ve Fransa tarafından te’diyesini ve bunların, Boğazları açarak Rusya'ya sevkini ve Rusya'nın İngiltere ve Fransa'da tedâvül eden aksiyonlarının muhafaza-i kıymetleri ile Fransa ve İngiltere bankalarına olan düyûnâtın te’diyelerinin te’minini taleb etmiş ve işbu muamele-i maliyeye baslıca karşılık olmak üzere Rusya'nın kısm-ı cenûbîsinde müddehar buğdayı göstermisdir. Bark'ın bu metâlibi İngiltere ve Fransa Maliye nâzırlarınca kabul edilmiş ve onlar da mukabeleten Rusya hesabına olarak yapılacak masârıfın sulhün in‘ikâdından bir sene sonraya kadar Rusya’ca tamamen tesviyesini Sart koymuşlardır. Eslihanın idhâli, buğdayın ihrâcı için Boğazları açmak meselesi ortaya çıkınca bunun cihet-i siyasiyesi de düşünülmüş. Bugün İngiltere ve Fransa, kuvve-i hâzıraları ile bu harbi hitâma erdiremeyeceklerini anladıklarından öteden beri birçok mevâ‘îd ile İtalya’yı, Yunanistan'ı, Bulgaristan ve Romanya'yı kazanmak istemektedirler. Hükûmât-ı mezkûre ise şimdiye kadar iki muhâsım ve muharib grubun, yekdiğerlerine karsı büyük bir galebe çalamadıklarını gördüklerinden İngiltere ve Fransa'nın esasen sözden ibâret olan vaadlerine pek kulak aşmamaktadırlar. Bunun için İngiltere’ce Boğazları zabt etmek sûretiyle bütün bu bî-taraf memleketlerin alâkadar oldukları Sarkî Bahr-ı Sefîd muvâzenesini ortaya çıkarmak muvâfık görülmüş ve İngiltere işbu hükümetleri Türkiye'yi paylaşmaya davet sûretiyle kendi tarafında muharebeye idhâl edebileceği fikir ve kanâatinde bulunmusdur ve el-yevm bulunmaktadır da. Bundan mâ‘adâ İngilizler Çanakkale'yi zabt ve İstanbul’u işgâl ile bizi sulha mecbur etmek veya bu olmazsa bile uzun müddet harbe devam edemeyecek bir hâle getirebilmek ümidindedirler. Onlar Boğazlara karsı olan hareketleri ile Mısır taarruzunu da akîm bırakabileceklerini zanneyliyorlar. Diğer cihetten Rusya'da yorgunluk âsârı ve ahâlide harbin aleyhine bir cereyân uyandığından, Boğazlar meselesini meydana çıkarmak ile Ruslara senelerden beri intizâr eyledikleri âmâl-i milliyelerinin bu harb neticesinde kuvveden fiile çıkacağı hissini verip harbi onlarca popüler kılmak da düsünülmüsdür.
1 Nisan 1331 / 14 Nisan 1915
BOA, DH. EUM. VRK, 25/8
|
