|
Milletlerin tarihinde sonuçları itibarıyla yeni bir çağın açılması, yeni bir dönemin başlaması veya bir kırılma ve çözülmenin yaşanmasına vesile olan savaslar vardır. Olumlu ya da olumsuz, sonucu ne olursa olsun bu savaşlar milletlerin hafızasında her zaman canlı ve taze kalırlar. Anadolu'yu Türklere açan Malazgirt Savası, yeni bir çağı başlatıp Osmanlı Devleti'ni bir Dünya devleti haline getiren İstanbul'un fethi ve 93 Harbi olarak bilinen 1877–1878 Osmanlı-Rus savası bu cümledendir. Çanakkale Muharebeleri de tıpkı bunlar gibi Türk milletinin hafızasına kazınan, hatırası hep taze kalan, üzerinden geçen yıllara rağmen hâlâ coşkuyla anılan, hakkında kitaplar yazılıp filmler çekilen büyük bir zafer, kahramanlık ve mücadele örneğidir. Osmanlı Devleti ekonomik ve askerî yönden zayıf ve bitti gözüyle bakılan bir devlet durumunda iken girdiği I. Dünya Savası'nın ilk yıllarında umulmayan parlak sonuçlar almışsa da uzayan savasın ağır yükünü taşıyamamıştır. Savaşta uğranılan yenilgi Osmanlı Devleti'nin fiilen yıkılmasının başlangıcı olmuştur. Ancak yıkılırken bile eski ihtişamlı ve heybetli günlerine nazire yaparcasına zaferler kazanmaktan da geri kalmamıştır. İste bunlardan birisi, günümüzde bile bir darb-ı mesel olarak milletimizin dilinde dolasan "Çanakkale Geçilmez" sözünü dost ve düşmana kabul ettiren, hem deniz hem de karada kazanılan Çanakkale Zaferi'dir.
Osmanlı Devleti'nin yerine kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin tesisinde maddî ve manevî açıdan Çanakkale Zaferi'nin büyük katkısı vardır. Çanakkale Muharebeleri, Osmanlı Devleti tarihinde görülmedik derecede, millî bir ruhla yurdu korumak düşüncesiyle yapılmıştı. Burada yeşeren yurdu korumak fikri ve oluşan millî ruh Kurtuluş Savası'nın zeminini hazırlamıştır.
Çanakkale Muharebeleri, üzerinde en fazla araştırma yapılıp kitap yazılan savaslardan biridir. Savasa katılan ülkelerden İngiltere, Fransa, Avustralya ve Yeni Zelanda'da bu savaslar üzerine çok ciddi araştırmalar yapılmış savasa katılanlar tespit edilip onlarla görüşülmüş; yazılı, sesli ve görüntülü kayıtlar tutulmuştur. Temennimiz, ülkemizde de bu tür projelerin uygulama alanına konup aksatılmadan sürdürülmesidir. Ülkemizde Çanakkale Muharebeleri, gerek anma faaliyetleri gerekse Savaşın yaşandığı bölgeyi ziyaret etmek konusunda gittikçe artan bir ilgiye muhatap olmakla beraber savas hakkında Genelkurmay Başkanlığı’nın yayınladığı birkaç çalışma dışında; belgelere dayalı, ilmî, ciddi ve kapsamlı bir kitabın yazılmamış olması büyük bir eksikliktir.
Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, bu alandaki eksikliği gidermek amacıyla 90. Yıl etkinlikleri çerçevesinde iki ciltten oluşan "Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri" kitabını hazırlamıştır.
Burada bulacağınız belgelerin büyük çoğunluğunu bu kitap içerisindeki belgeler oluşturmaktadır.
-Harekât öncesinde Osmanlı ve Müttefik kuvvetlerin faaliyetleri,
-19 Şubat-18 Mart 1915 dönemi deniz harekâtı,
-18 Mart Deniz Zaferi ile ilgili yurtiçi ve yurt dışı tebrikler ile subay ve erlerin terfileri,
-25 Nisan-31 Ağustos 1915 dönemi kara harekâtıyla ilgili günlük savas raporları,
-Kara muharebelerinde basarı gösteren subay ve erlerin tayin, ödül veterfileri (19. Tümen Komutanı Albay Mustafa Kemal'in 28 Temmuz 1915'te 15. Kolordu Komutanlığı'na tayin irâdesi gibi)
-Müttefik kara, deniz ve hava kuvvetlerinin uluslararası savas hukukunu ihlâl eden askerî hareketleri (cephe gerisi köy ve kasabaların bombalanması, sivil deniz araçlarının batırılması, domdom kursunu ve boğucu gaz yayan mermilerin kullanılması)
-Çanakkale'de savasmış askerler ile muharebeleri izlemiş gazetecilerin yazdıkları rapor, mektup ve günlükleri,
-Düşman uçak ve denizaltılarının faaliyetleri sebebiyle zarara uğrayan sivil ahali ve savastan zarar gören halka yapılan yardımlar. vb. belgelerden oluşmaktadır.
T.C. BASBAKANLIK DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Osmanlı Arsivi Daire Başkanlığı' na hazırlamış oldukları "Osmanlı Belgelerinde ÇANAKKALE MUHAREBELERİ " adlı eser için teşekkür ederim.
Seyit Ahmet SILAY
KISALTMALAR
BEO Bâb-ı Âlî Evrak Odası
bkz. Bakınız
BOA Basbakanlık Osmanlı Arsivi
DH. EUM. 3. Sube Dahiliye Emniyet-i Umumiye 3. Sube
DH. EUM. 7. Sube Dahiliye Emniyet-i Umumiye 7. Sube
DH. EUM. KLH Dahiliye Emniyet-i Umumiye Kalem-i Hususî
DH EUM. KLU Dahiliye Emniyet-i Umumiye Kalem-i Umumî
DH. EUM. LVZ Dahiliye Emniyet-i Umumiye Levazım Kalemi
DH. EUM. SSM Dahiliye Emniyet-i Umumiye Seyr ü Sefer Müdüriyeti
DH. EUM. VRK Dahiliye Emniyet-i Umumiye Evrak Odası
DH. KMS Dahiliye Kalem-i Mahsus
HR. MA Hariciye Matbuat
HR. SYS Hariciye Siyasî
Ğ. HB İrâde Harbiye
Ğ. TAL İrâde Taltifat
MB Mâbeyn-i Hümâyûn
MB Mâbeyn İrâde
MV Meclis-i Vükelâ Mazbataları
Y.PRK.ASK Yıldız Perakende Askerî Maruzat
|
