|
Amerika Büyükelçisi Morgenthau'nun, İstanbul’daki İngiliz ve Fransız vatandaşların Gelibolu'ya yerleştirilecekleri yolunda Osmanlı Devleti'nin almış olduğu kararın uluslararası hukuka aykırı olduğunu bildirmesi üzerine Osmanlı Kara ve Deniz Kuvvetleri Komutanı Enver Paşa’nın da, İngilizlerin savaşta uluslararası hukuk kurallarına aykırı olarak savaş bölgesi dışında bulunan Gelibolu sehrini ve Hilâl-i Ahmer bayrağı taşıyan hastane gemileri ile sağlık birliklerine ateş açıp Ezine, Havuzlar ve Halilpasa Çiftliği'ndeki hastaneleri bombaladıkları, ölülerin defnedilmesiyle ilgili işlemleri görüşmek üzere gönderilen Osmanlı delegesini alıkoydukları, hastane gemilerini askerî amaçla kullandıkları, Mudanya ve Tekfurdağı'ndaki yolcu gemilerine denizaltıları aracılığıyla Saldırdıklarını ifade ederek misliyle mukabelede bulunmak zorunda kaldıklarını bildirdiği
Bâb-ı Âlî
Hariciye Nezâreti
Tercüme Müdüriyeti
Harbiye Nâzırı Enver Pasa Hazretlerine
fî 3 Mayıs sene 1915 tarihiyle Amerika Sefiri
Mösyö Morgenthau tarafından irsâl olunan takrîrin tercümesidir.
Dersaâdet'de bulunan İngiltere ve Fransa tebaasının Gelibolu Sibh-i Cezîresi'nde mütemekkin olan gayr-i muhariplerin ma‘rûz bulundukları aynı mehâlik ve muhâtarâta ma‘rûz olmaları maksadıyla mezkûr sibh-i cezîrenin mevâki‘-i muhtelifesinde ikâmet ettirilmeleri Hükümet-i Osmaniyyece tasmîm edildiğini dün zât-ı âlî-i nezâret-penâhîlerinden haber aldım. İzhâr buyurulan arzuya tevfîkan bu keyfiyeti hükümet-i matbû‘ama tebliğ ve is‘âr eylemiş isem de Devlet-i Aliyye'nin hâlis bir dostu olmaklığım hasebiyle bu tebliği ma‘a'l-kerâhe icrâ etmiş olduğumu arz etmeyi zâid addederim. Taraf-ı âlîlerinden nazar-ı teemmüle alınmak üzere ilâveten birkaç söz söylemekliğimin de nâ-be-mahal add buyrulmayacağından ümidvârım. Zât-ı âlîlerinin bu sözlere hiçbir sûretle beyânât-ı resmiyye nazarıyla bakmamalarını ve bunları gerek sahs-ı âlîlerine ve gerek Hükümet-i Osmaniyye'ye karsı cidden dostâne hissiyâtla mütehassis bulunan bir sahsın efkâr ve mütâla‘âtından gayrı bir surette telakkî buyurmamalarını şiddetle arzu ve temennî eylerim. Fakat sâyed böyle bir tedbir mevki‘-i icrâya vaz‘ olunacak olur ise bütün âlem nazarında Devlet-i Aliyye'nin hüsn-i hays ve şöhretine ne derecelere kadar îrâs-ı nakîsa edebileceğini sadece bir ferd sıfatıyla da mülâhaza etmekten geri duramam.
Gayr-ı muhariplerin dûçâr oldukları âlâm ve ıztırâbât daima harbin en mü’ellim ve en sâyân-ı teessüf safahâtından ma‘dûd bulunmusdur. Fakat işbu âlâm ve ıztırâbât gayr-ı muhariplerin mıntıka-i harbden tebâ‘üd ve daha az hatar-nâk menâtıka iltica edebilmeleri sûretiyle bir dereceye kadar tahaffüf edebilir.
Hâl böyle iken düvel-i muharebenin masum ve bî-günâh olan tebaalarını bir mıntıka-i müstahkemden başka bir şey olmayan Gelibolu Sibh-i Cezîresi'ne götürüp orada ikâmete icbâr etmek ezmine-i sâbıkadaki büyük kumandanlardan hiçbiri tarafından isti‘mâl olunmayan ve harbin hitâmı üzerinde zerre kadar te’sir icrâ etmemekle beraber bundan mes’ûl olacak zât hakkında câlib-i hacâlet olmaktan başka bir neticeyi intâc etmeyecek olan bir muameleye müracaat eylemek demek olacaktır. Bundan birkaç ay mukaddem
Alman sefâin-i harbiyesi hakikat-i halde gayr-ı müstahkem bir mevki‘ olan Sakarburuğ'u topa tuttukları zaman birçok sübyân ve nisvânı itlâf etdiler. mamâfîh buna karsı İngiltere’de bulunan binlerce Almanlardan ahz-ı sâra kıyâm edilmesi aslâ mevzû‘-ı bahs olmamısdır. Binâenaleyh Hükümet-i Osmaniyye'nin beyne'd-düvel cârî olan usul ve âdâta bu derece mugâyir bulunan ve Devlet-i Aliyye'nin düşmanlarıyla bedhâhlarına bir sermaye olmaktan başka bir şeye yaramayacak olan bir muameleye müracaat etmek sûretiyle şimdiye kadar sâlik olduğu âdât-ı necîbe-i insaniyet-perverâne ve kahramanâneden inhirâf eyleyeceğine bir türlü ihtimal veremem.
Bu sözlerimin beyânât-ı resmiye veya hükümet-i matbû‘amın zübde-i efkârı sûretinde değil, fakat gerek Devlet-i Aliyye'ye ve gerek zât-ı âlîlerine karsı perverde etmekde olduğum müvâlâtın bana telkîn eylediği hissiyât-ı zâtiyyenin tezâhürü makamında add ü telakkî buyrulmasını zât-ı âlî-i nezâret- penâhîlerinden tekrar rica eder ve bu vesileden bi'l-istifade arz-ı ta‘zîmât eylerim.
3 Mayıs 1915
Amerika-yı Simâlî Cemâhîr-i Müttefikası Sefiri Morgenthau cenâblarına Taraf-ı âlîlerinden irsâl buyurulan tahrîrâtı ahz ettim. Hükümet-i Osmaniye ile hakk-ı âcizîde izhâr buyurulan hissiyâta an-samîmi'l-fuâd arz-ı teşekkür ederim.
Birçok muharebelere iştirâk ettiğim cihetle, ahali-i masumenin ne derecelerde ma‘rûz-ı ıztırâbât olduğunu hiç kimse benden iyi bilmez. Onun için Gelibolu Sibh-i Cezîresi masum ahali-i İslâmiyyesini düşmanların i‘tisâfât ve mezâliminden vikâye için mutasavver olan tedâbîrin tatbikini arzu ediyorum.
Be-tahsis İngilizler etdikleri muharebâtın hemen cümlesinde hukuk-ı beyne'l-milelleri ayaklar altına aldılar. Bunlar makâsıd-ı Harbiyelerine vâsıl olmak için muharib olmayan ma‘sûm ahaliyi hiçbir vakit nazar-ı itibara almadılar.
İngilizler, birçok İngiliz zâbitânı, Osmanlı bahriyesi hizmetinde bulundukları cihetle, Gelibolu Sibh-i Cezîresi'ndeki istihkâmâtı pek iyi biliyorlar. Malum-ı âlîleri olduğu vechile meselâ Gelibolu sehri müstahkem değildir ve etraf u eknâfında da hiç istihkâm yoktur. Böyle olduğu halde İngilizler bu sehri ihrâk ve kadınlar ile çocukları katlettiler. düşman tayyârecileri İngilizlerce malum ve onlarca cây-ı kabul olan bayraklarla mütehevvic olduğu halde sehrin epeyce uzağındaki Maydos civarında kâin hastaneye bombalar atarak bu hastaneyi ihrâk etdiler. Tah187 lîsi mümkün olamayan on mecrûh muhterik olmusdur. Tayyâreciler, bu vesile ile bir takım ilânlar atmışlardır. Bunlar müfâdından müstebân olacağı veçhile İngilizler Çanakkale'deki bütün şehirleri ve köyleri ihrâk edeceklermiş.
Zât-ı âlîlerince malum olduğu üzere İngilizler Suriye'de, sefâin-i Harbiyelerinden açık şehirleri topa tutarak bu sûretle kadınların ve çocukların teleflerine sebep vermişlerdir. Böyle âdî bir surette icrâ edilen tarz-ı harbe karsı mahzâ Türk milletinin menâfi‘i nokta-i nazarından en şiddetli tedâbîr
ittihâzına mecburum. Ancak böyle bir tedbir İngilizlere icrâ-yı te’sir eder. Bu gibi mezâlim ve te‘addiyâtın derhal önünü almaya ma‘tûf olan tedâbîr-i müttehazemizin âleme edeceği te’sirin bizce hiç ehemmiyeti yoktur. Almanlar tarafından güya gayr-ı müstahkem olan Sakarburg sehrinin topa tutulması hakkında taraf-ı âlîlerinden beyân buyurulan ifadeye karsı Almanya Hükümeti bu şehrin müstahkem olduğunu resmen tebliğ ve is‘âr ettiği cihetle daha ziyade tafsilâta lüzum göremiyorum.
İngilizlerin Alman tahtelbahirlerinden aldıkları esirleri askerî hapishanelerinde tevkif ettiklerini ve bunun üzerine Alman Hükümeti’nin tedâbîr-i mütekâbilede bulunduğunu is‘âr edebilirim. İste İngilizler her tarafta bu veçhile ve böyle adîcesine usul-i harbe ibtidâr ediyorlar. İhtirâmât-ı fâikamı takdim ederim.
4 Mayıs 1915
Enver
Simâlî Amerika Cemâhîr-i Müttefikası Sefiri Morgenthau cenâblarına Çanakkale pîsgâhında bulunan kuvve-i askeriyenin yeniden hukuk-ı umumîyi cerîhadâr eden bir vak‘ayı zât-ı âlîlerine is‘âr eylerim.
Dün kable'z-zuhr saat 7.45'de bir düşman tayyârecisi Kumkale'nin takrîben 20 kilometre sarkında kâin Ezine nâm mahaldeki bir hastane üzerine bir bomba atmısdır. hastane üstünde tâ uzaktan kâbil-i rü’yet olan alâmet-i fârika vardı. hastane bombalarla kısmen tahrib edildi ve bir hasta nefer ağır surette yaralandı.
Temmuz'un 12'nci gününden beri böylece 4 hâdise oldu. düşman tayyâreleri evvelce kabul olunan alâmâtı hâiz olan hastanelere, sahrâ hastanelere bombalar atmısdır. Binâenaleyh mukabele-i bi'l-misle tevessülü lâzımeden addederim.
İhtirâmât-ı fâikamı takdim ederim.
31 Temmuz 1915
Enver
Simâlî Amerika Cemâhîr-i Müttefika Sefiri Morgenthau Hazretlerine Gelibolu Sibh-i Cezîresi'nde her iki taraftaki ecsâdın tedfîni için icrâ-yı müzâkerât zımnında ordu kumandanı tarafından gönderilen mükâleme memurlarının düşman tarafından tevkîf edilerek henüz avdet etmediğini zât-ı âlîlerine is‘âr etmekle kesb-i fahr ederim.
Hukuk-ı milele karsı vukû‘ bulan işbu tecavüzü kemâl-i şiddetle protesto eder ve sâlifü'z-zikr mükâleme memurunun teslimi hususunda diplomasi tarîkıyle icrâ-yı tesebbüsât eylemenizi rica eylerim.
Mükâleme memuru teslim edilmediği takdirde ma‘a't-teessüf ben de aynı tedâbîr-i mütekâbileye tevessül edeceğim.
İhtirâmât-ı fâikamı takdim ederim.
22 Mayıs 1915
Berrî ve Bahrî Kuvâ-yı Osmaniyye
başkumandan Vekili
Enver
Simâlî Amerika Cemâhîr-i Müttefika Sefiri Morgenthau cenâblarına Efendim,
Çanakkale'de düşman kuvâ-yı askeriyesinin kendi hastane gemileriyle Salîb-i Ahmer işaretini suiistimal etdiklerini zât-ı âlîlerine is‘âr eylemekle kesb-i şeref eylerim. Birkaç gün mukaddem, küçük bir harb sefinesinin büyük bir hastanegemisi arkasına gizlenerek top atmak sûretiyle suiistimalde bulunduğu re’yü'layn müsâhede edilmisdir. Simdi tahtelbahirlerimiz bir nakliye sefinesini gark etdikden sonra gerek asker sevkinin ve gerek mühimmât naklinin hastane gemileri vâsıtasıyla icrâ olunduğu meshûddur. Dün Temmuz'un onunda, Salîb-i Ahmer işaretli bir düşman otomobilinin Seddülbahir civarında Tekkeburnu' ndan sahili takiben simâl istikametine doğru girdiği ve en müsâid mevâki‘in istiksâfı için mevâki‘in her birinde 1/4 saatte tevakkuf ettiği
müsâhede edilmisdir.
Çanakkale'de bulunan düşman kuvâ-yı askeriyesinin hastane gemileriyle Salîb-i Ahmer işaretini her türlü suiistimalden tevakkî etmesi için onlara ihtârâtda bulunmanızı zât-ı âlîlerinden ziyadesiyle rica ederim. İhtirâmât-ı fâikamı takdim ederim.
11 Temmuz 1915
Berrî ve Bahrî Kuvâ-yı Osmaniyye
başkumandan Vekili
Enver
Şimâlî Amerika Cemâhîr-i Müttefika Sefiri Morgenthau cenâblarına Efendimiz,
Dünkü is‘ârâtımı mütemmim olmak üzere dün Gelibolu Sibh-i Cezîresi'nde Havuzlar civarında bulunan hastaneye bir düşman tayyâresinin bomba atarak altı kişinin vefatına ve dört hastanın mecrûhiyetine sebebiyet verdiğini zât-ı âlîlerine is‘âr-ı keyfiyet eylerim. Çanakkale'deki düşman kuvâ-yı askeriye[si]ne, hukuk-ı beyne'l-milele karsı vukû‘ bulan işbu tecavüz-i cedîdi ihtar eylemenizi zât-ı âlîlerinden rica ederim.
İhtirâmât-ı fâikamı takdim eylerim.
12 Temmuz 1915
Berrî ve Bahrî Kuvâ-yı Osmaniyye
başkumandan Vekili
Enver
Şimâlî Amerika Cemâhîr-i Müttefika Sefiri Morgenthau cenâblarına Efendimiz,
Dün Seddülbahir civarında düşmanın hastane gemileri ma‘rifetiyle karaya asker çıkardığı Besinci Orduca re’yü'l-ayn müsâhede edildiğini zât-ı âlîlerine is‘âr eylerim. Hastane gemilerini suiistimal etmekten tevakkî eylemelerini düşman kuvâ-yı askeriyesine tavassut-ı âlîleri ile ihtâr vukû‘undan sonra bu gibi hastane gemilerinden asker çıkarıldığı anda hastane gemilerinin topa tutulmasını
işbu yeni hadise üzerine Ordu Kumandanı'na emir verdim. İhtirâmât-ı fâikamı takdim ederim.
16 Temmuz 1915
Berrî ve Bahrî Kuvâ-yı Osmaniyye
başkumandan Vekili
Enver
Şimâlî Amerika Cemâhîr-i Müttefika Sefiri Morgenthau cenâblarına Efendimiz,
Dün kable'z-zuhr saat 11.30'da bir düşman tayyâresinin Arıburnu cihet- i sarkıyesinde bulunan sıhhiye bölüğü mevki‘ine beyaz zemin üzerinde Hilâl-i Ahmer işaretini hâvî bayrak vâzıhan görüldüğü halde bile, bir bomba attığını zât-ı âlîlerine is‘âr eylerim.
Çanakkale'deki düşman kuvâsının Cenevre ve Lahey Mukâvelenâmelerinde musarrah bulunan hukuk-ı beyne'l-milel kavâ‘idini cerhen su son günlerde sık sık icrâ eylediği hadisât, bizi tedâbîr-i mütekâbile ittihâzına mecburetmek ve sonra da bî-taraf matbûât ma‘rifetiyle asâkir-i Osmaniyye'nin
gayr-i insanî bir tarz-ı harb takib etmekde olduğunu âleme ilân eylemeğe ma‘tûfdur. Tesebbüsât-ı lâzımeyi tecdîd eylemenizi rica eder ve ihtirâmât-ı fâikamı takdim eylerim.
17 Temmuz 1915
Berrî ve Bahrî Kuvâ-yı Osmaniyye
başkumandan Vekili
Enver
Şimâlî Amerika Cemâhîr-i Müttefika Sefiri Morgenthau cenâblarına Efendimiz, düşman tayyârecileri tarafından hukuk-ı beyne'l-milele tecavüz demek olan be-tekrar yeni bir vak‘ayı azîm bir teessüfle zât-ı âlîlerine is‘âr eylerim.
Evvelki gün aksamı, beş düşman tayyâresi Çanak'ın simâl-i sarkîsinde kâin Halil Pasa Çiftliği'ndeki hastaneye bombalar attılar. hastaneye iki bomba atıldı ve harîk zuhura geldi. Harîk kemâl-i müskilât ile itfâ edilebildi ve mecrûhîn ile hastagân bu sûretle kurtulabildi. Hastanenin, iki Hilâl-i Ahmer bayrağı ile tâ uzaktan burasının hastane olduğu görülüyordu. Aynen bu gibi ahvâlin bir daha vukû‘a getirilmemesi için tesebbüsât-ı lâzımede bulunmanızı zât-ı âlîlerinden rica ederim. İhtirâmât-ı fâikamı takdim eylerim.
26 Temmuz 1915
Berrî ve Bahrî Kuvâ-yı Osmaniyye
başkumandan Vekili
Enver
Şimâlî Amerika Cemâhîr-i Müttefika Sefiri Morgenthau cenâblarına Efendimiz,
Her türlü kavâ‘id-i hukuk-ı beyne'l-milele ve insaniyete münâfî bir surette düşman tahtelbahirlerinin icrâ eyledikleri iki hâdiseyi nazar-ı ıttılâ‘-ı âlîlerine îsâl ederim.
Temmuz'un altısında bir düşman U tahtelbahiri Mudanya İskelesi’nde duran Biga Vapuru'na evvelce ihbâr etmeksizin bir torpil attı. Torpil isabet etmedi ve bilâhare vapur tarafımızdan batırıldı. Biga Vapuru münhasıran yolcu nakliyâtı için kullanılmakta idi.
Temmuz'un 7'sinde bir Haliç vapuru Tekfurdağı civarında karaya oturan bir şilebi çekmek teşebbüsünde idi. Kable'z-zuhr saat 9.30'da bir düşman U tahtelbahiri tâifenin vapurdan çıkmasına vakit bırakmaksızın ve ihtârda bulunmaksızın mezkûr vapura top attı. Tâife müskilâtla karaya çıkabildi. Şilepler ile Haliç vapurları hiçbir maksad-ı askerî için isti‘mâl edilmemekte idiler. Bu gibi ahvâlin aynen hiçbir zaman tekrar etmemesi hususunda tesebbüsât- ı lâzımede bulunmanızı rica ederim.
29 Temmuz 1915
Berrî ve Bahrî Kuvâ-yı Osmaniyye
başkumandan Vekili
Enver
BOA, HR. SYS, 2412/11
|
