Sonunda karar verilmişti, yedi ay önce girilen batağın hiç olmazsa bir kısmından
çıkılacak, Kuzey cephesi boşaltılacaktı. Erleri yüklemiş taşıt tekneleri
burunlarını Çanakkale Boğazı açıklarındaki adalara gitmek üzere güneye çevirmiş
uzaklaşıyorlardı. O sabah Müttefik Çanakkale Cephesi Komutanı General Birdwood
sevinçten ellerini ovuştururken, karşı tarafta Mareşal Sanders başta, Türkler
büyük bir şaşkınlık vardı.
Mareşal Sanders anılarında açık yürekle bunu kabul edecek "Sebebi ne olursa
olsun, biz son dakikaya kadar başarı ile gizlenen bu boşaltma teşebbüsünden
haberdar olamadık" diyecekti. O sabah saat 08:45'de Mareşal Sanders, Enver
Paşaya gönderdiği telgrafta şöyle diyordu: "Tanrıya şükür, Gelibolu Yarımadası
düşmandan tamamen temizlenmiştir." Beşinci Ordu Komutanı Mareşal Liman Von
Sanders, 25 Mart 1915'den beri on ayını geçirdiği Çanakkale Cephesinden
karargahıyla birlikte Uzunköprü üzerinden İstanbul'a hareket ettiğinde tarihler,
düşmanın Seddülbahir'i boşalttığı 9 Ocaktan bir hafta sonrasını, yani 15 Ocak
1916'yı gösteriyordu. Evet; heyecanlı, telaşlı, üzüntülü, sevinçli, karmakarışık
duygular içinde yaşanan tam on ay geride kalmıştı. O zamanki Türk ordusunun
durumunu Sanders, şöyle anlatmaktadır: "İstila ordusunun gerisinde bütün dünya
kaynakları açık bulunduğu halde, Türkler harp malzemesi bulabilmek için
İngilizlerden ganimet almayı bekliyorlardı. Kum torbaları çok azdı, kıtalara bu
maksatla çuval gönderildiği zaman, askerler bunu elbiselerini yamamak için
kullanıyorlardı."
Liman Von Sanders, 1917-1918 yıllarında bu kez Filistin Cephesinde 4. 7.ve 8.
ordulardan oluşan "Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı"na getirildi. İngiliz
Generali Allenby'in saldırılarına karşı koyamadı, Eylül 1918'de Filistin Cephesi
yarılınca kuvvetlerini Halep'e kadar çekti. Bundan sonra Yıldırım Orduları Grup
Komutanlığı Mustafa Kemal'e verilmişti. Adana'ya geldi. Grup karargahı şehir
yakınında küçük bir otelde idi. Mareşal Sanders ile kurmay heyetini bu otelde
buldu. Mareşal Sanders, büyük terbiye ve nezaketle, fakat acıklı bir dille
aşağıdaki sözleri söyleyerek kumandayı teslim etti:
"Siz savaş cephelerinde, Arıburnu ve Anafartalar'da çok yakından tanımış olduğum
bir kumandansınız. Aramızda gerçi bazı hadiselerde geçti. Ama bunlar bize
birbirimizi daha iyi tanıtmaya yardım etmiştir. Bugün Türkiye'yi bırakmaya
zorlanırken emrim altındaki orduları Türkiye'ye ilk geldiğim günden beri o
takdir ettiğim kumandana teslim ediyorum. Bu umumi felaket içinde bedbahtlık
duymamak imkansızdır. Ben yalnız bir şeyle kendimi teselli ediyorum: Kumandayı
size bırakmak! Bu dakikadan itibaren emir sizindir, ben misafirinizim." Mondros
Mütarekesinden sonra bir süre İstanbul'da gözaltında tutuldu. Alman askerlerinin
geri gönderilmesi çalışmalarını üstlendi ve daha sonra kendisi de Almanya'ya
döndü. Son yıllarını anılarını yazarak geçirdi. Sanders, Mondros Mütarekesi'nin
imzalanmasından (30 Ekim 1918) hemen sonra Türkiye'den ayrıldı. Samimi bir Türk
dostu olarak çalışmış bu Alman Mareşalinin Türk harp tarihinde seçkin bir yeri
vardır. Sanders'in Türkiye ile ilgili iki eseri vardır. Malta'da savaş suçlusu
olarak bulunduğu süre içinde yazdığı " Türkiye'de Beş Sene" ve "Millet-i
Müselleha". Liman Von Sanders, 22 Ağustos 1929'da Münih'te öldü.
KAYNAK
ARTUÇ, İbrahim, 1915 Çanakkale Savaşı.
ATAY, Falih Rıfkı, Çankaya.
DANİŞMEND, İ.Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, 4.cilt, İstanbul, 1948.
GÖRGÜLÜ, İsmet, Çanakkale Zaferinin Komuta Kadrosu , Harp Akademisi Yay.
GÖRGÜLÜ, İsmet, Atatürk'ün Muharebe Emir ve Raporları, Çanakkale, Harp Akademisi
Yayınları.
GÜRTEKİN, Özdemir, Çanakkale Savaşları ve Savaş Alanında Gezi.
İslam Ansiklopedisi, Çanakkale mad., 3.cilt.
KARABEKİR, Kâzım, Birinci Cihan Harbine Nasıl Girdik, 2.cilt.
SANDERS, Liman von, Türkiye'de Beş Yıl, Dersaadet, 1337.
Türk Ansiklopedisi, Çanakkale Seferleri mad., 11.cilt.
Bu Yazı 26867 kere okunmuştur.
|
