Çanakkale Savaşı Siyasi, Askeri ve Sosyal Yönleri – Lokman Erdemir ( Ahmet Yurttakal )

Çanakkale Savaşları konusunda önemli bir kısmı kahramanlık hikayelerinden , bir kısmı orijinal hatıralardan nisbeten az bir kısmı ise arşiv çalışmalarından oluşan çok sayıda eser vardır. Dr. Lokman Erdemir’in “Çanakkale Savaşı –Siyasi Askeri ve Sosyal Yönleri” başlıklı kitabı ise savaşı tüm yönleriyle ele alan ilk eser sıfatını taşımakta. Geçtiğimiz ay yayınlanan söz konusu eser özellikle çok sayıda arşiv belgeleri ile dikkati çekiyor.

Lokman Erdemir’in yararlandığı arşivlerin başında da Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı (ATASE) geliyor. Bu arşivden Türk Ordusu’nun cephe ve gerisindeki sosyal hayatına dair önemli belgelere tespit ederek kitapta değerlendirilmiştir. Söz konusu arşivde, muharebeler öncesi ve sırasında yaralıların ateş hattının hemen gerisindeki hastaneler ile geriye, özellikle İstanbul’a nakilleri sürecinde verilen Türk sağlık hizmetleri ile ilgili önemli belgelere ulaşılmıştır. Bu belgelerde, hastane listeleri, yaralı nakil işlemleri ve özellikle bu yaralılara tedavide gösterilen ihtimamla ile ilgili geniş bilgiler verilmiştir.

Kitabın yararlandığı kaynaklardan biri de Başbakanlık Osmanlı Arşividir. Bu arşivden özellikle muharebeler sırasında halkın durumu, savaş sebebiyle bölgenin boşaltılması ve muharebeler boyunca gayr-ı müslim halkın tavırları aktarılmaktadır. Özellikle I. Dünya Savaşı’nın ilk günlerinde üniversitelilerin silâh altına alınmasıyla lise ve dengi okulların da bu süreçten etkilendiğini gösteren çok sayıda belgede çarpıcı tespitler görülmektedir. Okullarda yaşananları birinci elden ifade eden bu belgeler, çalışmaya farklı bir anlam ve boyut kazandırmıştır.

Erdemir, eserinde sadece Türk basınından istifade etmemiş, İngiliz basınından da yararlanmıştır. İkdam, Tanin, Sabah Tasvîr-i Efkâr ve Turan gazeteleri ile Servet-i Fünûn, Türk Yurdu, Harb Mecmuâsı, Sebilürreşad,Tıp Fakültesi Mecmuası, Kadınlar Dünyası, Osmanlı Hilâl-i Ahmer Mecmuası, yabancı basından ise The Times, The Manchester Guardian, The Daily Mirror, The Daily Telegraph sayılabilir.

Ayrıca yazar İngiliz Savaş Müzesi (IWM) arşivinde, savaşa katılmış yüzlerce askerin, büyük kısmının kendi el yazıları ile tuttuğu anılarını incelemiş, okuyucuyla paylaşmıştır. Bu anılar, askerlerin savaşa giderken hissiyâtı, muharebeler sırasında tarafların karşılıklı siperlerden birbirlerine karşı faaliyetleri hakkında birinci elden birçok bilgiye ulaşma imkânı vermektedir. Ayrıca esir alınan Türk askerlerine karşı yapılan muamelenin tespiti hususunda müzenin arşivi bizim için hayli önemli bir kaynak teşkil etmiştir. Lokman Erdemir ayrıca İngiliz milli arşivi’nde de (The National Archives of the United Kingdom) çalışmış, Türkiye’deki İtilaf devletlerinin esir askerlerine karşı Türk tarafının muamelesi hakkındaki belgeleri incelemiştir.

Dr. Lokman Erdemir’in bu önemli eserinin okuyucuya tanıtılması gerekmektedir. Ancak yayınevinin tanıtım konusunda yeterli çaba göstermediğini düşünüyorum.

Özetle, bu eser Çanakkale Savaşlarını belgeler ve birincil kaynaklardan okumak isteyenlerin kütüphanelerinde mutlaka olması gereken çok önemli bir çalışma. Tüm okuyuculara kesinlikle tavsiye ediyorum.

sipariş: lokman Erdemir 0505 629 01 70

Ahmet Yurttakal